Where is Poland?

Chapter 1

Poland as nowhere

In February 1885 Georg Brandes takes a train from Vienna to Warsaw, Poland that is nowhere. The train stops at the small frontier station of Granica. Close is the so-called Triangle of the Three Emperors, a place where the borders of three empires meet, Russia, Germany and Austria. But only a hundred years ago this border wasn’t even here.

Granica means border

W czasach kiedy Brandes przybywa do Polski cała Europa środkowa i wschodnia podzielone są pomiędzy trzy imperia. Imperium rosyjskie, Austro-Węgry i zjednoczone niedawno Cesarstwo Niemieckie pod swoją władzą skupiają olbrzymie obszary zamieszkane przez różne narody. Granica, which in Polish stands for ‘border’, is a small town located on the Austrian-Russian border na linii kolejki warszawsko-wiedeńskiej. Znajduje się tu komora celna. Niedaleko przebiega jeszcze jedna granica - niemiecka. To tzw Trójkąt Trzech Cesarzy, punkt w którym spotykają się granice trzech wielkich mocarstw.

W Polsce, czyli nigdzie

Fraza “Rzecz dzieje się w Polsce czyli nigdzie” to jedno z pierwszych zdań słynnej sztuki “Ubu Roi” Alfreda Jarry z 1896 roku. Akcja opatrzonej podtytułem “Polacy” sztuki faktycznie toczy się w Polsce, osnuta została na kanwie polskich dziejów, a wielu jej bohaterów to postaci zaczerpnięte z polskiej historii. Sztuka a wraz z nią wspomniana fraza szybko stała się klasyką teatru absurdu skutecznie zacierając genezę jej polskiej tematyki.

Tymczasem wiele wskazuje na to, że młody Alfred Jarry tworząc swoje dzieło odnosił się do całkiem realnej rzeczywistości historycznej swoich czasów. Jak dowodzą badacze, pierwsza wersja sztuki - pisana jeszcze przez ucznia gimnazjum w Rennes - łączy się z wygłupami młodego pisarza i jego szkolnych kolegów pod adresem jednego z nauczycieli, pana Hébert (“Ubu” jest właśnie nonsensowną wariacją na temat wymowy tego nazwiska). Nietrudno sobie wyobrazić, że historyczna Polska, o której pere Hébert mógł uczyć Jarry’ego na lekcji historii, musiała być egzotycznym, absurdalnym i – dlaczegóżby nie – fascynującym tematem dla znudzonych uczniaków.

Jednocześnie w czasach kiedy Jarry uczył się w szkole, Polski wciąż nie było na żadnej z map - podzielona przez sąsiadujące mocarstwa i wymazana z politycznego równania, była praktycznie i faktycznie “nigdzie”.